Onverwachte covers hielpen Johnny Cash aan een ongelooflijke wederopstanding

Die greppel waar Johnny Cash in de jaren '80 in terecht was gekomen, was diep. Héél diep. Hij zat aan de drugs, had een alcoholverslaving, werd door z'n eigen struisvogel het ziekenhuis in geschopt en een bypassoperatie een paar jaar later werd hem bijna fataal. Bij zijn platenmaatschappij Columbia wisten ze niet wat ze met hem aan moesten en ze zetten hem na bijna 30 jaar trouwe dienst op straat. Cash bracht in de jaren '80 nog een dozijn albums uit, maar kwaliteit was ver te zoeken - of gewoon niet aanwezig. Alleen de Highwaymen-albums met Waylon Jennings, Kris Kristofferson en Willie Nelson verkochten goed, en waren voor het grote publiek een herinnering dat Johnny Cash nog bestond.

Neerwaartse spiraal

De neerwaartse spiraal waar Johnny Cash in terecht was gekomen, leek eindeloos. Maar nieuwe artiesten begonnen het oude werk van The Man in Black juist te waarderen. Nick Cave nam twee Cash-covers op, er kwam een coveralbum uit vol met Cash-liedjes door Britse punkbands en zelfs het grote U2 vroeg hem in 1993 om een nummer in te zingen op hun nieuwe album 'Zooropa'. 'The Wanderer': een man op zoek naar God in een post-apocalyptische wereld. Bono schreef het nummer met Johnny Cash in gedachten, en hij had het bij het rechte eind. "I went out walking with a bible and a gun." Die man ís Johnny Cash.

Niet alleen U2, ook succesproducer Rick Rubin kreeg nieuwe interesse in Johnny Cash. Rubin richtte in de jaren '80 platenmaatschappij Def Jam op, bood jonge hiphopacts als Run-DMC en Beastie Boys een contract aan en hield zich later met Def American Recordings bezig met de rock en metal van Slayer en Red Hot Chili Peppers. Rubin zag Cash tijdens een dinnershow optreden en vond het onacceptabel dat iemand met zijn staat van dienst een groep dagjesmensen tijdens hun driegangenmenu moest bezighouden. "Het leek erop dat de wereld hem voorbijstreefde. Dat geloofde hij zelf ook. Ik nodigde hem bij mij thuis uit om wat nummers te komen spelen."

Dat zag Cash wel zitten. Hij vond Rubin wel een geinig figuur, "de ultieme hippie", zei hij later. "Met een kale kruin en haar tot over z'n schouders, een nooit-getrimde baard en kleren waar je alleen een dakloze dronkaard plezier mee doet." Een dag later zat Johnny Cash in de woonkamer van Rick Rubin, ergens in de heuvels van Hollywood. Op een akoestische gitaar speelde hij in 72 uur dertig liedjes, Rubin liet de taperecorder onafgebroken lopen. Sommige liedjes hadden jarenlang op de plank gelegen, andere waren covers van zijn voormalige stiefzoon Nick Lowe of collega-outlaw Kris Kristofferson. Horrorpunk- en hardrockzanger Glenn Danzig had Rubin een nummer voor Cash opgestuurd, 'Thirteen', de eerste van meerdere rocknummers die Cash met zijn nieuwe partner in crime eigen zou maken.

'American Recordings' lag elf maanden na de eerste ontmoeting tussen Johnny Cash en Rick Rubin in de winkels. De muziekpers had twee decennia lang amper naar Cash omgekeken, maar voor deze bijzondere nieuwe plaat kreeg de 62-jarige countryheld universele lof. De naargeestige, sarcastische teksten klinken uit niemands mond beter dan die van Johnny Cash, die zich voor het eerst van zijn kwetsbare kant laat horen. De snelle rockabilly-akkoorden die Cash normaal uit zijn gitaarsnaren slaat, zijn op de eerste 'American' ingeruild voor teder getokkel.

Onverwachte covers

Cash en Rubin zetten na 'American Recordings' hun samenwerking voort. Rubin schakelt Tom Petty & The Heartbreakers in om Cash, die alsmaar brozer wordt, wat ondersteuning te bieden. Verder blijft het concept op de volgende Americans gelijk: Cash speelt covers die hij al dan niet aangereikt krijgt door Rubin. Die zijn soms erg onconventioneel. Wie had gedacht dat Johnny Cash grungeband Soundgarden zou coveren ('Rusty Cage'), of Depeche Mode's 'Personal Jesus'. De meest gewaagde en beroemdste Cash-interpretatie is 'Hurt', dat door Nine Inch Nails vier weken voor de eerste American Recordings-plaat werd uitgebracht. Trent Reznor, voorman van de invloedrijke industriële rockband, was in eerste instantie verbijsterd dat de grote Johnny Cash zijn meest persoonlijke song zou opnemen. "Maar het klopte, het was een krachtig stukje kunst. Ik heb Johnny Cash nooit ontmoet, maar zijn cover voelde als een warme knuffel. Ik krijg er nog kippenvel van."

Bij leven brengt Johnny Cash vier American-platen uit. De vierde, 'The Man Comes Around' uit 2002, eindigt met een breekbare cover van Vera Lynns 'We'll Meet Again', waarop hij vergezeld wordt door zijn vrouw June, de kinderen, de kleinkinderen. June overlijdt het jaar erop, maar ze smeekt haar man om muziek te blijven maken. Rick Rubin houdt hem aan het werk; er komt nog net een vijfde American en van de extra opnames kan in 2010 zelfs nog een zesde episode samengesteld worden. Op 12 september 2003 overlijdt Johnny Cash. Het duurt nog drie jaar tot 'American V' uitgebracht wordt. Dat het na 37 jaar zijn eerste nummer 1-album in de VS is, zal Cash nooit weten.